کرانیکتومی چیست؟

کرانیکتومی (Craniectomy) یکی از روش‌های جراحی مغز و اعصاب است که در موارد اورژانسی یا درمان بیماری‌های خاص انجام می‌شود. در این روش، بخشی از استخوان جمجمه به‌طور موقت یا دائمی برداشته می‌شود تا از فشار بیش‌ازحد داخل جمجمه جلوگیری شود. این جراحی معمولاً در شرایطی مانند آسیب‌های تروماتیک مغزی (Traumatic Brain Injury)، سکته مغزی و افزایش فشار داخل جمجمه‌ای (Intracranial Pressure) انجام می‌شود. در این مقاله به بررسی کامل این جراحی، کاربردها، مراحل انجام و مراقبت‌های پس از آن خواهیم پرداخت. با موسسه آموزشی پژواک حیات همراه باشید.

دوره مراقبت از زخم | ارائه مدرک رسمی

کرانیکتومی چیست و چه کاربردی دارد؟

کرانیکتومی یک جراحی پیچیده است که به‌طور مستقیم بر ساختار جمجمه و مغز تأثیر می‌گذارد. این روش بیشتر در مواردی انجام می‌شود که فشار داخل جمجمه‌ای افزایش‌یافته و تهدیدی برای سلامت بیمار محسوب شود. مهم‌ترین کاربردهای این جراحی عبارتند از:

• مدیریت فشار داخل جمجمه‌ای: در بیماران مبتلا به افزایش شدید فشار مغزی که به درمان‌های دارویی پاسخ نمی‌دهند.
• درمان سکته مغزی: در برخی از بیماران مبتلا به سکته مغزی ایسکمیک وسیع (Large Ischemic Stroke) این جراحی می‌تواند جان بیمار را نجات دهد.
• آسیب‌های تروماتیک مغزی: در تصادفات و آسیب‌های شدید که منجر به خونریزی و ورم مغزی می‌شود.
• برداشتن تومورهای مغزی: در برخی موارد، کرانیکتومی برای دسترسی به تومورهای مغزی و برداشتن آن‌ها انجام می‌شود.

بیشتر بخوانید: شوک هیپوولمیک چیست؟

انواع کرانیکتومی

با توجه به محل برداشتن استخوان و نیاز بالینی، کرانیکتومی به چند نوع تقسیم می‌شود که هر کدام کاربرد و ویژگی‌های خاص خود را دارند:

1. کرانیکتومی دکمپرسیو (Decompressive Craniectomy)

این نوع کرانیکتومی به منظور کاهش فشار داخل جمجمه به ویژه در موارد آسیب‌های تروماتیک و سکته‌های مغزی انجام می‌شود. در این روش، بخش بزرگی از استخوان جمجمه برداشته می‌شود تا از تجمع تورم جلوگیری شود.

2. کرانیکتومی فرونتال (Frontal Craniectomy)

در این نوع، استخوان در ناحیه پیشانی برداشته می‌شود. این روش بیشتر در مواردی که آسیب به بخش جلویی مغز مشاهده می‌شود، کاربرد دارد.

3. کرانیکتومی تمپورال (Temporal Craniectomy)

در این روش، ناحیه‌ای از استخوان جمجمه در اطراف لوب تمپورال حذف می‌شود. این عمل به منظور کاهش فشار و دسترسی بهتر به نواحی آسیب دیده مغز انجام می‌شود.

4. کرانیکتومی ساب اکسیپیتال (Suboccipital Craniectomy)

این نوع کرانیکتومی در ناحیه پشت جمجمه انجام می‌شود و معمولاً برای کاهش فشار در ناحیه حفره خلفی مغز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

مراقبت‌های پس از جراحی

پس از انجام کرانیکتومی، بیمار نیاز به مراقبت‌های ویژه دارد تا از بروز عوارض جلوگیری شود. برخی از مراقبت‌های لازم عبارتند از:

• نظارت بر سطح هوشیاری بیمار: پس از جراحی، عملکرد عصبی بیمار باید به‌طور مداوم بررسی شود.
• کنترل فشار داخل جمجمه: با استفاده از داروهای ضدالتهاب و کنترل مایعات بدن، از افزایش فشار مغزی جلوگیری می‌شود.
• پیشگیری از عفونت: تجویز آنتی‌بیوتیک‌ها برای جلوگیری از عفونت محل جراحی ضروری است.
• فیزیوتراپی و توانبخشی: در برخی موارد، بیمار نیاز به تمرینات توانبخشی دارد تا عملکردهای حرکتی و شناختی خود را بازیابد.

عوارض احتمالی کرانیکتومی

کرانیکتومی مانند هر جراحی دیگری ممکن است با عوارضی همراه باشد. برخی از عوارض احتمالی شامل موارد زیر است:

• خونریزی مغزی: در مواردی ممکن است پس از جراحی خونریزی داخل جمجمه رخ دهد.
• عفونت: احتمال عفونت در محل جراحی وجود دارد که نیاز به درمان آنتی‌بیوتیکی دارد.
• نقص زیبایی جمجمه: در مواردی که استخوان جمجمه به‌طور دائمی برداشته شود، تغییرات ظاهری ایجاد می‌شود.
• اختلالات شناختی و حرکتی: بسته به محل جراحی، بیمار ممکن است دچار اختلالات شناختی یا حرکتی شود.

حتما بخوانید:‌ رابدومیولیز چیست؟

تفاوت کرانیوتومی و کرانیکتومی

کرانیکتومی (Craniectomy): کرانیکتومی به معنای برداشتن بخشی از استخوان جمجمه به صورت دائمی یا موقتی است که در مواقع افزایش فشار داخل جمجمه یا آسیب‌های مغزی جدی به کار می‌رود. در این روش، پس از برداشتن استخوان، معمولاً فضا برای کاهش تورم و بهبود جریان خون به بافت‌های آسیب‌دیده فراهم می‌شود.

کرانیوتومی (Craniotomy): کرانیوتومی به فرآیندی اطلاق می‌شود که در آن یک برش در استخوان جمجمه ایجاد شده و به صورت یک «flap» (برش استخوانی) جدا می‌شود، اما پس از اتمام عمل جراحی، این برش دوباره در محل خود قرار داده می‌شود. این روش بیشتر در جراحی‌های برنامه‌ریزی‌شده برای دسترسی به ساختارهای مغزی استفاده می‌شود و هدف اصلی آن حفظ ساختار استخوانی و زیبایی جمجمه می‌باشد. در مقاله کرانیوتومی به طور کامل این مبحث را بررسی کردیم.

تفاوت‌های اصلی بین کرانیکتومی و کرانیوتومی به نحوه برخورد با استخوان جمجمه و نحوه مدیریت فضای جمجمه برمی‌گردد:

• جایگزینی استخوان: در کرانیوتومی، پس از پایان عمل، استخوان برداشته شده به محل خود بازگردانده می‌شود. اما در کرانیکتومی، به دلیل نیاز به کاهش فشار یا مدیریت تورم مغزی، استخوان برداشته شده ممکن است جایگزین نشود یا پس از مدتی به صورت تعویضی (با استفاده از پروتز یا سایر مواد بیولوژیکی) بازگردانده شود.

• هدف جراحی: کرانیکتومی عمدتاً به عنوان یک روش نجات‌دهنده در شرایط اورژانسی (مانند سکته مغزی وسیع یا آسیب‌های تروماتیک شدید) انجام می‌شود تا از افزایش فشار داخل جمجمه جلوگیری کند. از سوی دیگر، کرانیوتومی بیشتر در جراحی‌های برنامه‌ریزی‌شده و دسترسی به تومورها یا نواحی عمیق مغز به کار می‌رود.