شرکت در دوره CRRT با ارائه گواهینامه مورد تأیید وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

در قسمت های قبلی به چالش های درمان برون پیکری پرداختیم. در قسمت پنجم همراه ما باشید تا به مباحث زیر بپردازیم:

کرامپ عضلانی (Muscle Cramp) یکی از شکایات شایع در میان بیماران تحت دیالیز است که می‌تواند کیفیت زندگی این بیماران را به‌طور چشمگیری تحت‌تأثیر قرار دهد. این مشکل معمولاً به‌صورت انقباض ناگهانی، دردناک و غیرارادی عضلات رخ می‌دهد، که اغلب در نواحی پا، ساق یا کف پا تجربه می‌شود. در این مقاله، به بررسی علل، عوامل خطر و راهکارهای پیشگیری از کرامپ عضلانی در بیماران دیالیزی می‌پردازیم.

علل کرامپ عضلانی در بیماران دیالیزی

علت دقیق بروز کرامپ عضلانی در بیماران دیالیزی هنوز به‌طور کامل مشخص نیست، اما عوامل متعددی در بروز آن نقش دارند، از جمله:

• کاهش حجم مایعات بدن (Hypovolemia): در طی دیالیز، کاهش ناگهانی حجم مایعات می‌تواند باعث اختلال در عملکرد عضلات شود.

• عدم تعادل الکترولیتی: کاهش ناگهانی سطح الکترولیت‌هایی مانند پتاسیم (K)، منیزیم (Mg) و کلسیم (Ca) می‌تواند عامل بروز انقباضات دردناک عضلانی باشد.

• نارسایی در خون‌رسانی: کاهش جریان خون به عضلات به‌ویژه در اندام‌های تحتانی ممکن است در ایجاد کرامپ نقش داشته باشد.

• دیابت و نوروپاتی محیطی: بیمارانی که همزمان به دیابت مبتلا هستند، بیشتر در معرض کرامپ‌های عضلانی قرار دارند.

فاکتورهای خطر

برخی عوامل خطر ابتلا به کرامپ عضلانی در بیماران دیالیزی را افزایش می‌دهند:

• سن بالا

• فشار خون پایین (Hypotension) در حین دیالیز

• جلسات دیالیز طولانی‌مدت یا با سرعت بالا

• وضعیت بدنی نامناسب در طول دیالیز

• سطح پایین آلبومین یا سوءتغذیه

راهکارهای مؤثر برای پیشگیری از کرامپ عضلانی

1. تنظیم نرخ حذف مایعات (Ultrafiltration Rate)

کاهش ناگهانی مایعات بدن در طول دیالیز می‌تواند موجب کرامپ شود. باید تلاش کرد میزان برداشت مایعات با سرعت ملایم‌تری انجام شود تا بدن فرصت تطبیق پیدا کند.

2. حفظ تعادل الکترولیت‌ها

پایش منظم سطح پتاسیم، کلسیم و منیزیم خون بیماران دیالیزی ضروری است. پزشکان ممکن است براساس نتایج آزمایش، تغذیه یا داروهای مکمل را تجویز کنند.

3. هیدراتاسیون کافی بین جلسات دیالیز

با وجود محدودیت مصرف مایعات در بیماران کلیوی، بیماران باید طبق برنامه تغذیه‌ای و توصیه تیم درمانی، از دهیدراته شدن بدن پیشگیری کنند.

4. استفاده از داروهای شل‌کننده عضلانی

در موارد شدید، پزشک ممکن است داروهایی مانند Quinine sulfate یا Gabapentin را جهت کنترل کرامپ‌ها تجویز کند، البته این داروها باید با احتیاط و تحت نظر پزشک مصرف شوند.

5. حرکات کششی و تمرینات سبک

تمرینات کششی عضلات پا و کف پا قبل و بعد از دیالیز می‌تواند به پیشگیری از انقباضات ناگهانی عضلات کمک کند. فیزیوتراپی نیز می‌تواند یک راهکار مکمل مؤثر باشد.

نقش تغذیه در کنترل کرامپ عضلانی

تغذیه مناسب نقش کلیدی در کنترل کرامپ عضلانی دارد. بیماران باید از برنامه غذایی مناسب برای دیالیز که حاوی مقادیر کافی از ویتامین‌های گروه B، منیزیم، و پتاسیم (در حد مجاز) باشد، پیروی کنند. مصرف مواد غذایی مانند موز، اسفناج، سیب‌زمینی پخته (در صورت مجاز بودن از نظر پتاسیم)، بادام و ماهی می‌تواند مؤثر باشد.

پیشگیری از کرامپ عضلانی در بیماران دیالیزی نیازمند رویکردی چندجانبه است که شامل کنترل نرخ برداشت مایعات، تنظیم الکترولیت‌ها، اصلاح سبک زندگی و تغذیه مناسب می‌شود. آموزش بیمار و همکاری تیم درمانی نقش مهمی در کاهش بروز این عارضه دردناک دارد. توجه به این موضوع می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی بیماران دیالیزی کمک شایانی نماید.