تزریق داروی دیازپام (diazepam) به‌عنوان یکی از اقدامات حیاتی در شرایط اضطراری نظیر تشنج، اضطراب شدید یا اختلالات حاد عضلانی، نقش حیاتی در احیای بیمار دارد. به دلیل اثرات سریع و سیستمیک دیازپام، پرستاران و تیم درمانی باید با پروتکل تزریق دیازپام، نحوه صحیح تزریق و مراقبت پرستاری هنگام تزریق دیازپام آشنایی کامل داشته باشند. این مقاله با هدف ارتقای دانش تخصصی کادر درمان، مهم‌ترین نکات ایمنی و مراقبتی مرتبط با آمپول دیازپام را بررسی می‌کند. با موسسه پژواک حیات همراه باشید تا به بررسی مهم‌ترین نکات مراقبتی حین تزریق دیازپام بپردازیم.

دوره مراقبت از زخم ویژه کادر درمان

دیازپام چیست و چه کاربردی دارد؟

دیازپام (Diazepam) از دسته داروهای بنزودیازپین است که دارای اثرات ضد اضطراب، شل‌کننده عضلانی، ضد تشنج و خواب‌آور است. این دارو در فرم‌های خوراکی، تزریقی (آمپول دیازپام) و شیاف مقعدی در بازار موجود است.

کاربردهای رایج دیازپام در بخش درمانی:

• مدیریت تشنج‌های مکرر یا Status Epilepticus

• درمان اضطراب شدید

• کنترل انقباضات عضلانی حاد

• آماده‌سازی بیماران پیش از اعمال جراحی

• کاهش اسپاسم‌های ناشی از مسمومیت با سموم (مانند تتانوس)

نکته: دیازپام به دلیل اثرات سیستم عصبی مرکزی، باید فقط تحت نظر پزشک و با رعایت کامل دستورالعمل‌ها تزریق شود.

حتما بخوانید: سندرم نفروتیک چیست؟

فرم و دوز معمول دیازپام برای تزریق

آمپول دیازپام

• در غلظت‌های 5mg/ml به‌صورت آمپول 2 میلی‌لیتری موجود است.

• تزریق ممکن است به‌صورت وریدی (IV) یا عضلانی (IM) انجام شود، اما فرم وریدی سریع‌ترین اثر را دارد.

• دوز معمول برای بزرگسالان در کنترل تشنج: 5 تا 10 میلی‌گرم (حداکثر 30 میلی‌گرم در یک دوز)

مهم‌ترین نکات مراقبتی حین تزریق دیازپام

تزریق دیازپام نیاز به رعایت نکات حرفه‌ای دارد تا از عوارض خطرناک جلوگیری شود.

1. بررسی وضعیت تنفسی بیمار

دیازپام ممکن است باعث کاهش یا قطع تنفس (آپنه) شود، به‌ویژه در دوزهای بالا یا هنگام تزریق سریع. بنابراین:

• بررسی سطح اکسیژن خون (SpO2) پیش از تزریق ضروری است.

• در صورت نیاز، اکسیژن مکمل آماده باشد.

• در شرایط احیا، تجهیزات تنفس مصنوعی فراهم گردد.

بیشتر بخوانید: سندرم نفروتیک چیست؟

2. مانیتورینگ علائم حیاتی

در طول تزریق، باید وضعیت بیمار به‌صورت دقیق پایش شود:

• فشار خون، ضربان قلب، سطح هوشیاری

• پایش مداوم با مانیتور EKG در بخش ICU یا اورژانس

3. نحوه صحیح تزریق و سرعت آن

• تزریق وریدی آهسته: حداقل در مدت زمان 1 دقیقه برای هر 5 میلی‌گرم

• تزریق سریع ممکن است منجر به کاهش فشار خون یا وقفه تنفسی شود.

• در تزریق عضلانی، عضله بزرگ مانند گلوتئال انتخاب شود.

4. استفاده از تجهیزات احیا

به دلیل احتمال ایست تنفسی یا کاهش سطح هوشیاری، رعایت اصول احیای قلبی‌ریوی (CPR) الزامی است:

• آمبوبگ، ماسک، لوله تراشه و دستگاه DC شوک در دسترس باشد.

• در شرایط بحرانی، آماده تزریق نالوکسان یا فلومازنيل باشید (در صورت دستور پزشک).

علائمی که هنگام تزریق دیازپام باید به آن‌ها توجه کرد

• خواب‌آلودگی شدید

• کاهش یا قطع تنفس

• افت فشار خون

• تشنج مجدد یا عدم کنترل آن

• عدم پاسخ‌دهی بیمار (کاهش سطح هوشیاری)

توضیح تکمیلی:
در صورتی که این علائم مشاهده شد، باید بلافاصله تزریق قطع و اقدامات حمایتی شروع شود. پرستار موظف است بیمار را تحت نظر کامل قرار دهد و بلافاصله به پزشک اطلاع دهد.

دیازپام در احیا

در مواردی مانند Status Epilepticus یا تشنج‌های مکرر در کودکان یا بزرگسالان، دیازپام می‌تواند نقش حیاتی ایفا کند.

نکات کلیدی:

• دیازپام اولین انتخاب برای کنترل تشنج‌های حاد است.

• در صورت عدم پاسخ به دیازپام، لورازپام یا فنی‌توئین طبق پروتکل اضافه می‌شود.

• پرستار باید کاملاً با پروتکل احیا و کنترل راه هوایی آشنا باشد.

ملاحظات دارویی مهم در مورد دیازپام

داروهای تداخل‌زا:

• اپیوئیدها (مورفین، فنتانیل)

• باربیتورات‌ها

• الکل و داروهای آرام‌بخش دیگر

نکات داروسازی:

• نباید با نرمال سالین یا سایر مایعات تزریقی مخلوط شود.

• فقط باید با سرنگ خشک و استریل کشیده شود.

نکات آزمایشگاهی مرتبط

در صورت تداوم درمان با دیازپام یا وجود تشنج مکرر، بررسی موارد زیر توصیه می‌شود:

• سطح گازهای خون شریانی (ABG)

• الکترولیت‌ها: سدیم، پتاسیم، کلسیم

• سطح دیازپام در خون (در صورت در دسترس بودن)

• سطح گلوکز خون (هیپوگلایسمی می‌تواند باعث تشنج شود)

تزریق دیازپام یکی از اقدامات حیاتی در شرایط اورژانسی محسوب می‌شود و پرستاران باید با پروتکل تزریق دیازپام و مراقبت پرستاری حین تزریق دیازپام آشنایی کامل داشته باشند. توجه به علائم حیاتی، آماده‌سازی تجهیزات احیا، پایش دقیق بیمار و شناخت عوارض احتمالی، از ضروری‌ترین مهارت‌های بالینی پرستاران است.