بررسی فیلتراسیون کلیه GFR

فیلتراسیون کلیه (Renal Filtration) یکی از فرآیندهای حیاتی بدن برای حفظ تعادل مایعات و دفع مواد زائد است. این فرآیند در بخش خاصی از کلیه به نام گلومرول (Glomerulus) انجام می‌شود. میزان فیلتراسیون گلومرولی (Glomerular Filtration Rate یا GFR) شاخصی است که عملکرد کلیه‌ها را اندازه‌گیری می‌کند. در این مقاله به بررسی دقیق این شاخص، اهمیت آن و عواملی که بر فیلتراسیون کلیه تأثیر می‌گذارند، خواهیم پرداخت. با موسسه آموزشی پژواک حیات همراه باشید.

دوره تخصصی دیالیز ویژه کادر درمان با ارائه مدرک معتبر وزارت بهداشت

میزان فیلتراسون گلومرولی چیست؟

کلیه‌ها نقش مهمی در تصفیه خون و دفع مواد زائد دارند. گلومرول‌ها که مجموعه‌ای از مویرگ‌های بسیار ریز هستند، مواد زائد، آب اضافی و برخی یون‌ها را از خون جدا می‌کنند. این مواد در نهایت به صورت ادرار دفع می‌شوند. میزان فیلتراسیون کلیه (GFR) نشان‌دهنده حجم خونی است که در هر دقیقه توسط گلومرول‌ها تصفیه می‌شود. این شاخص بر حسب میلی‌لیتر در دقیقه اندازه‌گیری می‌شود و به عنوان یکی از معیارهای اصلی سلامت کلیه‌ها در نظر گرفته می‌شود.

بیشتر بخوانید: آشنایی با درمان برون پیکری extra corporal

چرا میزان فیلتراسیون گلومرولی مهم است؟

میزان فیلتراسیون گلومرولی می‌تواند اطلاعات ارزشمندی درباره وضعیت سلامت کلیه‌ها ارائه دهد. کاهش GFR ممکن است نشانه‌ای از نارسایی کلیه یا سایر مشکلات مرتبط با عملکرد کلیه باشد. این شاخص به پزشکان کمک می‌کند تا:

نارسایی کلیه را تشخیص دهند.
شدت بیماری کلیه را تعیین کنند.
تأثیر درمان‌های مختلف را ارزیابی کنند.
پیش‌بینی پیشرفت بیماری‌های کلیوی را انجام دهند.

عوامل تأثیرگذار بر فیلتراسیون کلیه

1. سن

با افزایش سن، میزان فیلتراسیون گلومرولی به طور طبیعی کاهش می‌یابد. این تغییرات معمولاً از 40 سالگی آغاز می‌شود و با گذر زمان ادامه پیدا می‌کند.

2. بیماری‌های مزمن

برخی بیماری‌ها مانند دیابت، فشار خون بالا و گلومرولونفریت می‌توانند عملکرد کلیه‌ها را تحت تأثیر قرار دهند و باعث کاهش GFR شوند.

3. مصرف داروها

برخی داروها، به‌ویژه داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) و آنتی‌بیوتیک‌ها، ممکن است به کلیه‌ها آسیب بزنند و فیلتراسیون گلومرولی را کاهش دهند.

4. کم‌آبی بدن (Dehydration)

کم‌آبی باعث کاهش جریان خون به کلیه‌ها و در نتیجه کاهش GFR می‌شود. مصرف آب کافی نقش مهمی در حفظ عملکرد طبیعی کلیه‌ها دارد.

5. انسداد مجاری ادراری

وجود سنگ کلیه یا سایر انسدادها در مسیر خروج ادرار می‌تواند فیلتراسیون کلیه را مختل کند.

چگونه GFR اندازه‌گیری می‌شود؟

میزان فیلتراسیون گلومرولی به طور مستقیم قابل اندازه‌گیری نیست، اما از طریق فرمول‌های خاصی بر اساس سطح کراتینین خون (Creatinine) تخمین زده می‌شود. یکی از رایج‌ترین روش‌ها برای تخمین GFR استفاده از معادله Cockcroft-Gault یا MDRD است. عواملی مانند سن، جنسیت و سطح کراتینین خون در این معادلات دخیل هستند. در مقالات بعدی، برنامه ای برای شما فراهیم خواهیم کرد که به صورت آنلاین به محاسبه آنلاین GFR بپردازید.

آزمایش‌های مرتبط با GFR

آزمایش کراتینین خون: میزان این ماده در خون به عنوان یکی از شاخص‌های اصلی عملکرد کلیه‌ها استفاده می‌شود.
آزمایش کراتینین ادرار: جمع‌آوری ادرار 24 ساعته برای اندازه‌گیری کراتینین دفعی.
تست سیستاتین C (Cystatin C): این تست به عنوان جایگزین یا مکمل کراتینین استفاده می‌شود.

علائم کاهش فیلتراسیون کلیه

کاهش میزان فیلتراسیون گلومرولی می‌تواند با علائم زیر همراه باشد:

خستگی و ضعف عمومی
تورم در پاها، مچ‌ها و صورت
افزایش فشار خون
کاهش حجم ادرار
تهوع و استفراغ

در صورت مشاهده این علائم، مراجعه به پزشک ضروری است.

حتما بخوانید: تاثیر دیالیز بر کراتینین

علت افزایش GFR

افزایش GFR معمولاً به عنوان نشانه‌ای از تغییرات غیرطبیعی در عملکرد کلیه‌ها یا بدن شناخته می‌شود. در ادامه به برخی از دلایل اصلی این افزایش اشاره می‌کنیم:

1. افزایش جریان خون به کلیه‌ها

افزایش جریان خون به کلیه‌ها می‌تواند باعث افزایش GFR شود. این حالت ممکن است در شرایط زیر رخ دهد:

بارداری: در دوران بارداری، حجم خون بدن افزایش یافته و جریان خون کلیه‌ها نیز بیشتر می‌شود.
مصرف برخی داروها: داروهایی مانند کورتیکواستروئیدها می‌توانند باعث افزایش جریان خون و GFR شوند.

2. پرکاری تیروئید (Hyperthyroidism)

پرکاری تیروئید می‌تواند منجر به افزایش متابولیسم بدن شود. این افزایش متابولیسم ممکن است جریان خون کلیه‌ها را افزایش داده و در نتیجه GFR را بالا ببرد.

3. دیابت در مراحل اولیه

در مراحل اولیه دیابت، افزایش قند خون ممکن است باعث افزایش فشار در گلومرول‌ها شود که به افزایش میزان فیلتراسیون کلیه منجر می‌شود. این حالت به عنوان “هایپرفیلتراسیون دیابتی” شناخته می‌شود و اگر کنترل نشود، ممکن است به مرور زمان به کلیه‌ها آسیب برساند.

4. مصرف بیش از حد پروتئین

مصرف مقادیر زیاد پروتئین در رژیم غذایی می‌تواند باعث افزایش بار کاری کلیه‌ها شود. این افزایش بار کاری ممکن است GFR را بالا ببرد. با این حال، این تغییر معمولاً موقتی است و با بازگشت به یک رژیم متعادل به حالت طبیعی بازمی‌گردد.

5. بیماری‌های التهابی

برخی بیماری‌های التهابی مانند لوپوس یا گلومرولونفریت ممکن است باعث افزایش GFR در مراحل اولیه بیماری شوند. در این شرایط، التهاب می‌تواند بر عملکرد گلومرول‌ها تأثیر بگذارد.

آیا افزایش GFR همیشه خطرناک است؟

افزایش GFR همیشه به معنی مشکل جدی نیست. در شرایط فیزیولوژیک مانند بارداری یا مصرف پروتئین بیشتر، این افزایش طبیعی و موقتی است. با این حال، اگر افزایش GFR به علت بیماری‌های مزمن یا عوامل دیگر باشد، ممکن است نشان‌دهنده آسیب بالقوه به کلیه‌ها باشد.

علائم افزایش GFR

در بسیاری از موارد، افزایش GFR به خودی خود علائمی ندارد و تنها از طریق آزمایش‌های خونی و ادراری قابل تشخیص است. اما در صورت وجود مشکلات زمینه‌ای ممکن است علائمی مانند:

افزایش ادرار (Polyuria)
تشنگی مفرط
خستگی
تورم در ناحیه پاها یا مچ‌ها رخ دهد.

شاید علاقه داشته باشید: همودیالیز چیست؟

مقدار نرمال GFR

مقدار نرمال GFR بسته به سن، جنسیت و نژاد متفاوت است. در افراد سالم، GFR معمولاً بین 90 تا 120 میلی‌لیتر در دقیقه است. کاهش مقدار GFR می‌تواند نشانه‌ای از کاهش عملکرد کلیه‌ها باشد.